|
|
|
|
 |
| El Sanatları |
EL SANATLARI
Kapadokya'nın tarihi ve doğal zenginliği çağlar boyunca bölge insanı tarafından doğal malzemelerle yoğrulup bütünleşmiş ve sanata dönüştürülmüştür. Kapadokya halkının geçim kaynağı olan uğraşlarda,bu doğal ve kültürel varlığın mirası önemli bir yer tutmaktadır. Kültürel mirası canlı tutmasını yanında ekonomik bir getirisi de olan el sanatları çömlekçilik, halı (kilim) dokumacılığı, el yapımı bebek üretimi ve oniks taş işlemeciliğidir.
Çömlekçilik: Çömlekçiliğin Kapadokya'daki geçmişi Hititlere kadar uzanmaktadır. Anadolu'da çömlek yapımı Neolitik devirde (İ.Ö.7000'li yıllar) Çatalhöyük'te başlamış, İ.Ö.2000'lerde Mezopotamya'dan ticaret için gelen Asurlular Hititlere çömlek yapımını öğretmişlerdir. Bu el sanatı bölgede yaşayan medeniyetler tarafından bugünlere kadar sürdürülmüştür. Kapadokya'nın toprak kaplarıyla (çömlek) ünlü yöresi Avanos'tur. Volkanik bir arazi üzerine kurulu olan bu ilçe,bir yandan Kızılırmak'ın getirdiği çamur,öte yandan yakın çevredeki elverişli kil yatakları dolayısıyla yoğun bir seramik üretimi için uygundur. Çeşitli işlemlerden geçilerek üstün nitelikli bir seramik hamuru haline getirilen yağlı kırmızı toprak basit görünüşlü atölyelerde şekil kazanır. Yerli halkın "işlik" ve "çanakhane" adını verdiği atölyeler, güneş almayan, gösterişsiz mekanlardır. Zemini toprak olan bu atölyelerde bir ila dört arasında tezgah bulunur. Kapıya yakın,ışık alan bir duvar kenarına kurulan tezgaha bölgede "çıkrık" adı verilir. Çamur teknelerinde suyla karıştırılarak bekletilen çamur bir süre sonra kıvamını bulur,elde edildiği yatağın türüne göre silisli,gevşek,yumuşak veya yağlı,sert yada milli özellikler gösteren çamur türlerine göre üretilecek kap türü de seçilir. Malzemenin zenginliği,çömlek ustasına farklı büyüklükte seramikler hazırlama imkanı tanır.Ayakla çevrilerek haraket ettirilen çark üzerindeki çamur topağı dönmeye başladığında,birkaç dakika içinde incelip yükselmeye başlayan kütle sonunda inanılmaz bir şekil kazanır.Çarkta çekilen formlar ustaca yerinden kaldırılıp "yanalak" adı verilen havadar bir tezgah üzerinde kurumaya bırakılır.Bu sırada boyama ve cila işlemleri gören kaplar yeterince kuruduktan sonra 600-700 derece civarındaki bır ısıda pişirilen kaplar sertleşerek istenen özelliğe kavuşturulur. Formlar ve boyutlar ihtiyaca ve çamur türüne göre şekillenir. Geleneksel üretim, boyları 20 cm'den 1,5 metreye kadar değişen,çömlek,küp,testi ve güveçlerden oluşan işlevsel gereçler üretimidir. Son yıllarda Hitit ve Frig seramikleri başta olmak üzere ,Anadolu'nun en eski formlarını tekrarlayan hediyelik eşya üretimi başlamıştır. Günümüzde Ankara,İstanbul ve İzmir gibi büyük kentlerde,hatta Avrupa'nın büyük kentlerinde dekoratif aksesuarlar satan mağazalarır vitrinlerini süsleyen Avanos yapımı testiler,atnik çanak,çömlek reprodüksiyonları bölgenin en önemli gelir kaynaklarından biri haline gelmiştir.
Halı-Kilim Dokumacılığı: Kapadokya'da Bizans döneminden bu yana sürdürülen dokumacılık,bir ara eski yaygınlığını yitirmiş ancak yörede turizmin gelişmesiyle yeniden canlanmıştır. Halı dokumacılğı ençok Ürgüp ve Avanos'ta,kilim dokumacılığı ise Kozaklı ve Gülşehir'de yaygındır. Avanos'ta çubuk desenli.parçalı kilim dokumacılığı da yapılmaktadır.Dokuma türlerinin,yer halısı ve kilim,sedir ve divan örtüsü,yastık halısı,seccade olmak üzere çeşitleri mevcuttur. Yörede kök boyası kullanılarak dokunan eski halılarda çoğunlukla Selçuklu motifleri hakimdir. Ama bugünkü motiflerde çevre yörelerin etkisi görülmüktedir. Başka bir dokuma türü de "culfa" adı verilen kaba kumaş dokumasıdır. Culfa tezgahlarında dokunan bu kumaşlar şalvar yapımında ve bele sarılan şal kuşaklar için kullanılır. Çoğunluğu Ürgüp ve Göreme'de bulunduğu tespit edilen bu tezgahlarda bugün üretim yapılmamaktadır. Kapadokya'da çok sayıda bulunan halı satış mağazalarında sadece yöreye ait olan halı ve kilim örnekleri sergilinmemekte,Türkiye'nin hemen her bölgesine ait halı ve kilim türleri bulunmaktadır.
El Yapımı Bebekler: El yapımı ünlü Kapadokya bebeklerinin yapım merkezi, Ürgüp'e 50 km. uzaklıktaki Soğanlı Köyü'dür. Çok değil,bundan birkaç yıl öncesine kadar fakir bir köy olan olan Soğanlı,bu bebeklerin yapımı sayesinde gelişerek müreffeh bir köy olma niteliği kazanmıştır.
Oniks-Taş İşlemeciliği: Kapadokya'nın günlük yaşamı üzerinde eskiden beri taşların büyük etkisi olmuştur.Taşın konut,ibadethane,mimari dışında kullanıldığı bir başka alan da süs eşyası üretimidir. Özellikle Hacıbektaş çevresinde yoğun olan oniks taşı,sarı,pembe,kırmızı,beyaz renklerdendir . Damarlı taş adı verilen ve birden fazla rengi içeren çeşitleri de bulunmaktadır. Üzerine çeşitli motifler işlenen ve biçimlendirilen oniks taşı kişisel süs eşyası ve ev aksesuarı yapımında kullanılır. Geçmişte,özellikle Hacıbektaş dergahına bağlı kişiler arasında Teslime Taşı olarak bilinen kolyelerin yapımında kullanılmıştır.
El Sanatları Ürünleri Satış Yerleri: Kapadokya'da satışa sunulan el sanatları ürünleri daha çok halı-kilim;çanak,seramik ve oniks taşından yapılmış aksesuar ağırlıklıdır.El sanatları ürünlerini turistik eşya olarak satan mağazalar Avanos, Ürgüp, Uçhisar, Göreme, Ortahisar, Nevşehir, Derinkuyu, Çavuşin ve Soğanlı Köyü'ndendir. Avanos'ta 13 adet halı ve kilim satış yeri,47 adet çanak ve seramik atölyesi ve bunlara ait satış yerleri bulunmaktadır.Ürgüp'te 32 turistik eşya satış yerinin 24'ünde halı ve kilim satışı yapılmaktadır.Ürgüp'te bir El Sanatları Çarşısı da mevcuttur.Uçhisar'da 6 adet halı satış yeri,4 adet oniks taşı satış yeri bulunmaktadır.Göreme'de 6 adet turistik eşya satış yeri vardır.Bunların üçünde halı ve kilim satılmaktadır. Nevşehir kent merkezinde 2 adet Derinkuyu'da 1 adet halı ve kilim satış yeri vardır. Çavuşin'de 1 adet oniks taşı satış yeri bulunmaktadır.Soğanlı Köyü'nde köylüler tarafından yol üzerine kurulan tezgahlarda el yapımı bebekler satılmaktadır.
|
|
|
|
