YERALTI ŞEHİRLERİ
Dünyada başka bir örneği bulunmayan yeraltı şehirleri, mükemmel bir tekniğin ürünüdür. Havalandırma sistemleri, hava dolaşımı tünelleriyle, emniyet ve güvenlik sistemleriyle giriş ve çıkışlarda ilginç teknikleriyle, zemindeki kuyularıyla ve çöp toplama mekanizmalarıyla bugün bile ziyaretçileri şaşırtmaktadır. Kayadan oyulmuş mekânlar, özellikle yeraltı şehirleri, Kapadokya’nın en önemli kültürel zenginliğidir. Bu yerleşimler, ilk çağlarda depremi ve yangını bol olan; Kışı soğuk, yazı sıcak geçen; Ağaçsız, ormansız bir coğrafyada insanın doğanın imkân ve sınırlılıklarını değerlendirişinin en iyi örneğidir. Yeraltı şehirlerinin ilk defa ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir. Bazı araştırmalar, yeraltı şehirlerinin kullanım bakımından, özellikle ilk katlarda mekâna giriş çıkışların neolitik devrin ev tipine benzer biçimde damdan sağlandığına dikkat çekmektedir. Ayrıca Derinkuyu yeraltı şehrinde Hititlere ait kartal heykeline, Mazı yeraltı şehrinin girişinde Frigler'e ait kare mekânlı bir tapınak ve Kibele'nin kutsal işaretlerine rastlanmıştır. Buradan hareketle yeraltı şehirlerinin bölgenin en eski yerleşimlerinden olduğu söylenebilir. Diğer taraftan yeraltı şehirlerinin tehlike anında sığınma amacıyla mı kullanıldığı, sürekli yaşanan mekânlar mı olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Bölgede yaşayan her uygarlık tarafından kullanılmış olması, yeni mekânlar ekleyerek genişletilmesi gibi, nedenlerle bu şehirleri tarihlendirmek imkânsızdır. Genellikle ilk kat yerleşimlerinin, en eski yerleşimler olduğu düşünülmektedir.
Derinkuyu Yeraltı Şehri: Yaklaşık 100,000 kişilik bir topluluğun barınma, yeme, içme, ibadet, savunma ihtiyacını karşılayabilecek düzeydedir. Şarap üretimi yapılabilen, içinde su kuyusu ve ahırlar bulunan yeraltı şehrinin 18–20 kat olduğu bilinmektedir. Bu katlardan sadece 8'i temizlenerek ziyarete açılmıştır. Yaklaşık 52 havalandırma bacasına sahip bu yeraltı şerhinin duvarlarında tarihlendirmeye yardım edecek herhangi bir işaret yoktur.
Kaymaklı Yeraltı Şehri: Nevşehir'in 20 km. güneyinde Kaymaklı kasabasındadır.8 katlı şehrin ilk katı Hititler tarafından yapılmış, diğer katları ise Arap-Pers saldırıları sırasında Romalılar ve Bizanslılar tarafından genişletilmiştir. 2 km.den fazla bir alana yayılan bu yeraltı şehrinin normal 4 katı temizlenmiş ve aydınlatılmış durumdadır. Derinkuyu yeraltı şehrinde olduğu gibi, oyulan tüflerinden saldırı anında kapıları içeriden kapatabilecek sürgü taşları imal edilmiştir.
Mazı Yeraltı Şehri: Kaymaklı yeraltı şehrine 10 km. uzaklıkta, Mazı köyünde bulunmaktadır. Mazı yeraltı şehri, derin bir vadide yer alan köyün batı sırtına kurulmuştur. Değişik yerlerinden 4 giriş tespit edilmiştir. Asıl giriş düzensiz taşlardan örülmüş koridorla sağlanmaktadır. Yeraltı şehrinin girişinde yer alan mekân ahırdır. Geniş alana yayılan ahırlar, diğerlerinden farksız olmakla birlikte, ahırlardan birinin içinde hayvanların su içmesi için oyulmuş yalak, Mazı yeraltı şehrini diğerlerinden ayıran bir özelliktir. Şehrin genel özelliği alt kat mekân bağlantılarının kısa pasajlarla, üst kat mekân bağlantılarının ise uzun dar pasajlarla sağlanmasıdır. Bu pasajların çoğu kapandığı için yeraltı şehrinin ne kadar geniş bir alana yayıldığı bilinmemektedir.
Tatlarin Yeraltı Şehri: Acıgöl ilçesine 10 km.uzalıkta,Kale olarak adlandırılan yamaçta yer almaktadır.Bugün sadece iki katı ziyarete açık olan yeraltı yehrinde odaların ve dolapların ebatlarının oldukça büyük oluşu,çok sayıda kilisenin varlığı buranın askeri garnizon ya da manastır kompleksi olduğunu düşündürmektedir.
Özlüce (Zile) Yeraltı Şehri: Kaymaklı kasabasının 6.km batısında eski adı Zile olan Özlüce köyündedir. Jeolojik yapısı ve mimarisiyle diğer yeraltı şehirlerinden farklıdır. Değişik renkte tüflerden yapılmıştır. Kat sistemine göre yapılmamış,geniş bir alana yayılmıştır.Yeraltı şehrine girişi sağlayan taştan yapılmış mekanlar,sıl yeraltı şehrini oluşturan kaya oyma mekanlara göre daha yenidir.
Acıgöl Yeraltı Şehri: Özlüce ve Mazı yeraltı şehirleriyle benzerlik gösterir. Henüz tam olarak temizlenmemiş olan yeralı şehrinde büyük salonlar birbirine tünellerle bağlanmıştır.3 girişi bulunan yerleşimin orjinal olmayan 3.girişinin her iki tarafına kapı yüksekliğinde taşlar konulmuş, yatay ek taşla da kapı desteklenmiştir.
Sivasa Gökçetoprak Yeraltı Şehri: Gülşehir ilçe sınırı içerisinde, Gökçetoprak köyü yakınındadır. Diğer yeraltı şehirlerinden farkıl bir jeolojik bir karaktere sahiptir. En altta kahveringi çamur taşı, üzerinde tüf, en üst katta da andezit kaya blokları bulunmaktadır. Halen tam olarak temizlenmemiş olan yeraltı şehrinin 2 katı tespit edilebilmiştir. Düzgün olmayan dikdörtgen mekanlar birbirine dar, uzun koridorlarla bağlanmıştır. Yeraltı şehrinin içinde 25 metre derinlikteki su kuyusunda halen su bulunmaktadır.
Özkonak Yeraltı Şehri: Özkonak kasabasında bulunan yeraltı şehri apartman düzenindedir.Mekanlar tünellerle birbirine bağlanmıştır.Bugün mekanların tümü temizlenmiş durumda değildir.Dışarıda şekillendirilerek içeri taşınmaş sürgü taşlarındaki savunma sistemi gelişmi bir düşüncenin ürünüdür.
|
